Τρόποι και μέσα πειθούς - Θεωρία Έκθεσης Γ' Λυκείου

Στην επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους συχνά προσπαθούμε να μεταδώσουμε πληροφορίες, να ερμηνεύσουμε ένα φαινόμενο, να αναλύσουμε μια έννοια, να υποστηρίξουμε μια άποψη και να πείσουμε το δέκτη ότι οι απόψεις μας είναι οι σωστές. Σε όλες τις παραπάνω περιστάσεις επικοινωνίας υπάρχει  η άποψη του πομπού και χρωματίζει ανάλογα το λόγο του. Η άποψη του πομπού άλλοτε απλώς διαφαίνεται, π.χ. όταν μεταδίδει πληροφορίες, άλλοτε υπολανθάνει στο έμμεσο σχόλιο που κάνει για τα γεγονότα ή στον τρόπο με τον οποίο αναλύει μια έννοια και άλλοτε εκφράζεται ρητά και απερίφραστα, π.χ. όταν υποστηρίζει μια σκέψη ή γνώμη.

Ένα πρώτο βήμα, επομένως, για να αντιμετωπίζει κριτικά ο δέκτης το μήνυμα που προσλαμβάνει είναι να προσπαθεί, στις διάφορες περιπτώσεις επικοινωνίας, να διακρίνει το σκοπό του πομπού. Στην περίπτωση μάλιστα που ο πομπός έχει κύριο στόχο του την πειθώ, ο δέκτης προσπαθεί να ελέγξει τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο πομπός, το κύρος των επιχειρημάτων και την αξιοπιστία των τεκμηρίων που χρησιμοποιεί. Συγχρόνως προσπαθεί να εντοπίσει και να ελέγξει τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο πομπός. Σκόπιμο είναι, λοιπόν, να έχουμε υπόψη μας, τόσο ως πομποί όσο και ως δέκτες, τους τρόπους με τους οποίους ασκείται η πειθώ.

1.       Επίκληση στη λογική

Μέσα πειθούς:

α. Επιχειρήματα (λογικές κατασκευές που χρησιμοποιούνται κυρίως στην ανάπτυξη της παραγράφου με αιτιολόγηση και αίτιο – αποτέλεσμα)

β. Τεκμήρια (i. παραδείγματα ii. ιστορικά γεγονότα iii. στατιστικά στοιχεία – αριθμητικά δεδομένα iv. επιστημονικά πορίσματα v. ντοκουμέντα, μαρτυρίες κ.λπ.)

2.       Επίκληση στο συναίσθημα

Μέσα πειθούς:

α. Συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις

β. Αφήγηση γεγονότων - Περιγραφή καταστάσεων

γ. Χιούμορ, ειρωνεία

δ. Κινδυνολογία - καταστροφολογία

Σημείωση: Κατά την επίκληση στο συναίσθημα δε χρησιμοποιούνται τόσο επιχειρήματα ή τεκμήρια, αλλά η πειθώ επιτυγχάνεται κυρίως με τη συναισθηματοποίηση – συγκίνηση του δέκτη.

3.  Επίκληση στην αυθεντία

Μέσα πειθούς:

α. Αποφθέγματα, λόγια μεγάλων διανοητών

β. Ρητά, γνωμικά, παροιμίες (λαϊκή σοφία - αυθεντία ο λαός)

4. Επίκληση στο ήθος του ομιλητή:

Μέσα πειθούς:

α. προβολή των ηθικοπνευματικών αρετών του ομιλητή ή συγγραφέα, των θετικών στοιχείων της προσωπικότητάς του, ώστε η πειθώ να μην απορρέει από επιχειρήματα ή τεκμήρια, αλλά από την αξιοπιστία, την ακεραιότητα, την ανωτερότητα κ.λπ. του ομιλούντος

β. προβολή του κοινωνικού κύρους, του γοήτρου, της επιτυχίας, της καθιέρωσης κ.λπ. σε μια κοινωνία, όσον αφορά τον ομιλητή, συγγραφέα κ.λπ.

5. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου:

Μέσα πειθούς:

α. προβολή των ελαττωμάτων, των αδυναμιών, των αρνητικών της προσωπικότητας του αντιπάλου,

β. των προκλητικών ή προσβλητικών για τα «χρηστά ήθη» στοιχείων της ιδιωτικής του ζωής, με σκοπό την αμαύρωση της τιμής και της υπόληψής του και την αποτροπή των δεκτών από την υποστήριξή του.

Επιμέλεια

Κωνσταντίνα Δημητρίου

Φιλόλογος