Ομήρου Οδύσσεια - Βασικές έννοιες και αφηγηματικές τεχνικές
1. Τυπικές Εκφράσεις
Φράσεις απαράλλαχτες ή ελαφρώς παραλλαγμένες που επαναλαμβάνονται (π.χ Ερμής ψυχοπομπός κι αργοφονιάς, λόγια που πετούσαν σαν πουλιά).
2. Τυπικά θέματα
Ενέργειες, δραστηριότητες απαράλλαχτες ή ελαφρώς παραλλαγμένες που επαναλαμβάνονται, όπως η φιλοξενία και ο αναγνωρισμός.
3. Ανθρωπομορφισμός
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι οι θεοί σκέφτονται, νιώθουν και συμπεριφέρονται όπως οι άνθρωποι. Γι’ αυτό δεν έχουν μόνο αρετές αλλά και πάθη (αγαπούν, μισούν, ερωτεύονται, ζηλεύουν, φθονούν, εκδικούνται, ποθούν, χρησιμοποιούν δόλο και πονηριά και πολλά άλλα).
4. Ενανθρώπιση
Όταν κάποιος θεός παίρνει τη μορφή ανθρώπου για να εμφανιστεί μπροστά σε κάποιον ήρωα.
5. Επιφάνεια
Όταν ο θεός αποκαλύπτει την πραγματική του θεϊκή ταυτότητα.
6. Παρομοίωση
Σχήμα λόγου που το χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας γλώσσα. Οι λέξεις που την αποκαλύπτουν είναι: σαν, καθώς, όπως.
7. Επική ειρωνεία
Οι ήρωες αγνοούν την αλήθεια, αλλά ο αναγνώστης ή ο ακροατής του έργου τη γνωρίζει κι έτσι αγωνιά για την εξέλιξη της ιστορίας περισσότερο.
8. Σκηνή
Κάθε φορά που στη διάρκεια της αφήγησης ή της περιγραφής που κάνει ο ποιητής, αλλάζει ο τόπος των γεγονότων ή αλλάζουν τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη συζήτηση και στην εξέλιξη του έργου ή αλλάζουν και τα δύο (τόπος και πρόσωπα), τότε έχουμε αλλαγή σκηνής.
9. Προοικονομία
Σε κάποιες περιπτώσεις ο ποιητής βάζει τα πρόσωπα του έργου να λένε ή να κάνουν πράγματα που προετοιμάζουν τις μελλοντικές εξελίξεις.
10. Υστεροφημία (ύστερος = τελευταίος + φήμη)
Η φροντίδα των ανθρώπων να αφήσουν πίσω τους δοξασμένο το όνομά τους και μετά το θάνατό τους. Με τον τρόπο αυτό ευνοούσαν και τους απογόνους τους. Τη δόξα την κέρδιζαν δείχνοντας γενναιότητα στη μάχη ή προσφέροντας τη ζωή τους για την πατρίδα (ιδεολογικό στοιχείο ).
11. Αναχρονισμός
Η μεταφορά ενός στοιχείου πολιτισμού της εποχής του συγγραφέα σε προγενέστερους χρόνους. Ο Όμηρος αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν στη μυκηναϊκή εποχή (το 12ο αι. π. Χ.), ενώ ο ίδιος ζει και συνθέτει τα έπη του στα τέλη της γεωμετρικής εποχής (8ος αι. π. Χ.). Γι' αυτό πολλές φορές παρουσιάζει τους ήρωες α) να χρησιμοποιούν υλικά που δεν ήταν γνωστά τότε (το 12ο αι. π. Χ.), όπως το σίδηρο, ή β) να σκέφτονται με τρόπο που ταιριάζει περισσότερο στη νοοτροπία της εποχής του Ομήρου.
12. Πολιτιστικά στοιχεία
Διακρίνονται σε: στοιχεία υλικού πολιτισμού: αυτά που εξυπηρετούν τις υλικές ανάγκες του ανθρώπου, π.χ. το φαγητό, τα σκεύη, οι κατοικίες, τα ρούχα, τα όπλα, η χρήση του σιδήρου.
στοιχεία πνευματικού πολιτισμού : αφορούν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως η οικονομική ζωή, η οικογενειακή, η κοινωνική οργάνωση και οι θεσμοί του ιδιωτικού και δημόσιου βίου (π. χ. τα επαγγέλματα, το δίκαιο, το πολίτευμα, τα έθιμα, η ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυτιλίας).
13. Ιδεολογικά στοιχεία
Είναι οι ηθικές αξίες, τα ιδανικά, οι αντιλήψεις για τους θεούς, για τον άνθρωπο και τον κόσμο, που παρουσιάζουν το πνευματικό επίπεδο της κοινωνίας της ομηρικής εποχής. Σ' ένα στίχο υπάρχει ιδεολογικό στοιχείο, αν ο στίχος αυτός μας απαντάει στο ερώτημα : “ Τι πίστευαν τότε ;”
Φράσεις απαράλλαχτες ή ελαφρώς παραλλαγμένες που επαναλαμβάνονται (π.χ Ερμής ψυχοπομπός κι αργοφονιάς, λόγια που πετούσαν σαν πουλιά).
2. Τυπικά θέματα
Ενέργειες, δραστηριότητες απαράλλαχτες ή ελαφρώς παραλλαγμένες που επαναλαμβάνονται, όπως η φιλοξενία και ο αναγνωρισμός.
3. Ανθρωπομορφισμός
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι οι θεοί σκέφτονται, νιώθουν και συμπεριφέρονται όπως οι άνθρωποι. Γι’ αυτό δεν έχουν μόνο αρετές αλλά και πάθη (αγαπούν, μισούν, ερωτεύονται, ζηλεύουν, φθονούν, εκδικούνται, ποθούν, χρησιμοποιούν δόλο και πονηριά και πολλά άλλα).
4. Ενανθρώπιση
Όταν κάποιος θεός παίρνει τη μορφή ανθρώπου για να εμφανιστεί μπροστά σε κάποιον ήρωα.
5. Επιφάνεια
Όταν ο θεός αποκαλύπτει την πραγματική του θεϊκή ταυτότητα.
6. Παρομοίωση
Σχήμα λόγου που το χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας γλώσσα. Οι λέξεις που την αποκαλύπτουν είναι: σαν, καθώς, όπως.
7. Επική ειρωνεία
Οι ήρωες αγνοούν την αλήθεια, αλλά ο αναγνώστης ή ο ακροατής του έργου τη γνωρίζει κι έτσι αγωνιά για την εξέλιξη της ιστορίας περισσότερο.
8. Σκηνή
Κάθε φορά που στη διάρκεια της αφήγησης ή της περιγραφής που κάνει ο ποιητής, αλλάζει ο τόπος των γεγονότων ή αλλάζουν τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη συζήτηση και στην εξέλιξη του έργου ή αλλάζουν και τα δύο (τόπος και πρόσωπα), τότε έχουμε αλλαγή σκηνής.
9. Προοικονομία
Σε κάποιες περιπτώσεις ο ποιητής βάζει τα πρόσωπα του έργου να λένε ή να κάνουν πράγματα που προετοιμάζουν τις μελλοντικές εξελίξεις.
10. Υστεροφημία (ύστερος = τελευταίος + φήμη)
Η φροντίδα των ανθρώπων να αφήσουν πίσω τους δοξασμένο το όνομά τους και μετά το θάνατό τους. Με τον τρόπο αυτό ευνοούσαν και τους απογόνους τους. Τη δόξα την κέρδιζαν δείχνοντας γενναιότητα στη μάχη ή προσφέροντας τη ζωή τους για την πατρίδα (ιδεολογικό στοιχείο ).
11. Αναχρονισμός
Η μεταφορά ενός στοιχείου πολιτισμού της εποχής του συγγραφέα σε προγενέστερους χρόνους. Ο Όμηρος αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν στη μυκηναϊκή εποχή (το 12ο αι. π. Χ.), ενώ ο ίδιος ζει και συνθέτει τα έπη του στα τέλη της γεωμετρικής εποχής (8ος αι. π. Χ.). Γι' αυτό πολλές φορές παρουσιάζει τους ήρωες α) να χρησιμοποιούν υλικά που δεν ήταν γνωστά τότε (το 12ο αι. π. Χ.), όπως το σίδηρο, ή β) να σκέφτονται με τρόπο που ταιριάζει περισσότερο στη νοοτροπία της εποχής του Ομήρου.
12. Πολιτιστικά στοιχεία
Διακρίνονται σε: στοιχεία υλικού πολιτισμού: αυτά που εξυπηρετούν τις υλικές ανάγκες του ανθρώπου, π.χ. το φαγητό, τα σκεύη, οι κατοικίες, τα ρούχα, τα όπλα, η χρήση του σιδήρου.
στοιχεία πνευματικού πολιτισμού : αφορούν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως η οικονομική ζωή, η οικογενειακή, η κοινωνική οργάνωση και οι θεσμοί του ιδιωτικού και δημόσιου βίου (π. χ. τα επαγγέλματα, το δίκαιο, το πολίτευμα, τα έθιμα, η ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυτιλίας).
13. Ιδεολογικά στοιχεία
Είναι οι ηθικές αξίες, τα ιδανικά, οι αντιλήψεις για τους θεούς, για τον άνθρωπο και τον κόσμο, που παρουσιάζουν το πνευματικό επίπεδο της κοινωνίας της ομηρικής εποχής. Σ' ένα στίχο υπάρχει ιδεολογικό στοιχείο, αν ο στίχος αυτός μας απαντάει στο ερώτημα : “ Τι πίστευαν τότε ;”
Επιμέλεια
Κωνσταντίνα Δημητρίου
Φιλόλογος
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου