Δίας, ένας "άτακτος" θεός

      Ο θεός Δίας ήταν γνωστός για τις απιστίες του προς τη σύζυγό του, Ήρα. Η σχέση τους ήταν ταραχώδης και οι συγκρούσεις μεταξύ τους συχνά έπαιρναν πολεμικές διαστάσεις. Ο μύθος λέει, ότι η Ήρα κάθε φορά που μάθαινε για μια νέα απιστία του Δία, γινόταν εκδικητική, κυνηγούσε και τιμωρούσε την εκάστοτε αντίζηλό της. Για έναν χρόνο, μια νύμφη που ονομαζόταν Ηχώ είχε τη δουλειά να αποσπά την προσοχή της Ήρας από τις υποθέσεις του Δία, μιλώντας της ακατάπαυστα. Όταν η Ήρα ανακάλυψε την απάτη, την καταράστηκε να επαναλαμβάνει τα λόγια των άλλων. Σε έναν καυγά του ζευγαριού, η Ήρα κατηγόρησε τον Δία ότι δεν επιθυμούσε πια την ίδια, επειδή σπαταλούσε την ενέργειά του στις άλλες γυναίκες. Για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, ο πατέρας των Θεών, υποστήριξε πως ο λόγος που την απέφευγε ήταν ότι οι γυναίκες απολάμβαναν τον έρωτα περισσότερο από τους άντρες και αυτό τον έκανε να χάνει το ενδιαφέρον του…

      Η επίσημη αρχαία ελληνική θρησκεία δεχόταν ως νόμιμη σύζυγό του Δία την Ήρα με την οποία είχε τελέσει ιερόν γάμον. Ο Δίας και η Ήρα ήταν οι προστάτες του γάμου. Παιδιά τους ήταν η Ήβη, ο Άρης, ο Ήφαιστος και η Ειλείθυια. Ο Ησίοδος αποδίδει στον Δία άλλες επτά συζύγους. Πρώτη σύζυγός του ήταν η Μήτις, η προσωποποίηση της σοφίας και της επιστήμης. Μόλις έμεινε έγκυος ο Δίας την κατάπιε, ύστερα από συμβουλή της Γαίας, επειδή σύμφωνα με μια παλιά προφητεία το παιδί που θα γεννούσε η Μήτιδα θα ξεπερνούσε σε δύναμη τον πατέρα του. Το παιδί εκείνο ήταν η Αθηνά που τελικά γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία. Δεύτερη σύζυγος ήταν η Θέμις, η προσωποποίηση του νόμου και της φυσικής τάξης. Απέκτησαν μαζί τις  Ώρες, την Ευνομία, τη Δίκη, την Ειρήνη και τις Μοίρες (Κλωθώ, Λάχεσις και Άτροπος). Τρίτη σύζυγος ήταν η Ευρυνόμη με την οποία απέκτησε τις Τρεις Χάριτες (Αγλαϊα, Ευφροσύνη και Θάλεια). Τέταρτη σύζυγος του Δία ήταν η Δήμητρα με την οποία απέκτησε την Περσεφόνη. Πέμπτη σύζυγός του ήταν η Μνημοσύνη με την οποία γέννησε τις Εννέα Μούσες. Έκτη ήταν η Λητώ με την οποία γέννησε τους δίδυμους θεούς Απόλλωνα και Άρτεμη. Έβδομη ήταν η Μαία με την οποία γέννησε τον θεό Ερμή. Ο μύθος λέει ότι η Μαία επισκεπτόταν τον Δία κρυφά τις νύχτες στο όρος Κυλλήνη, την ώρα που η Ήρα κοιμόταν.

      Αναφέρεται όμως ότι απέκτησε και πολλά παιδιά από παράνομες σχέσεις που είχε με πλήθος θνητών γυναικών. Αυτό όμως δεν οφειλόταν τόσο στην «θερμή ερωτική φύση» του θεού αλλά στο γεγονός ότι οι άρχοντες της αρχαϊκής εποχής ήθελαν να περηφανεύονται για την καταγωγή τους από τον βασιλιά των θεών. Έτσι επινοούσαν στην αρχή του γενεαλογικού τους δέντρου την ένωση του Δία με μια θνητή γυναίκα (συνήθως αρχοντοπούλα) από τους οποίους κατάγονταν.

·         Με την κόρη του Κάδμου τη Σέμελη απέκτησε τον Διόνυσο.

·         Με την κόρη του Θεστίου τη Λήδα απέκτησε τους Διόσκουρους Κάστορα και Πολυδεύκη και την Ωραία Ελένη.

·         Με την κόρη του Ηλεκτρύωνος την Αλκμήνη απέκτησε τον Ηρακλή.

·         Με την Αντιόπη απέκτησαν τους Διόσκουρους της Βοιωτίας Αμφίωνα και Ζήθο.

·         Με την Νύμφη Καλλιστώ απέκτησε των Αρκάδα, τον πρόγονο των Αρκάδων.

·         Με τη Νύμφη Ταϋγέτη απέκτησαν τον Λακεδαίμονα.

·         Από την Ευρώπη απέκτησε τον Μίνωα και το Ραδάμανθυ.

·         Από τη Δανάη, τη κόρη του Ακρίσιου, απέκτησε τον Περσέα.

·         Από την Ιώ, την κόρη του Ινάχου, απέκτησε τον Έπαφο.

       Αγαπημένο χόμπυ του Δία όταν επιθυμούσε να ενωθεί με μια θεά ή θνητή γυναίκα ήταν η μεταμόρφωσή του σε ό,τι μπορεί (και δεν μπορεί) να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Σε βρεγμένο κούκο με την  Ήρα, σε ταύρο με την Ευρώπη, σε χρυσή βροχή με τη Δανάη, σε κύκνο με τη Λήδα, σε Αμφιτρύωνα με την Αλκμήνη, σε Σάτυρο με την Αντιόπη, σε βοσκό με τη Μνημοσύνη και σε πυκνή ομίχλη με την Ιώ. Μάλιστα στην περίπτωση της Καλλιστούς ο Δίας δεν δίστασε να πάρει την μορφή της Άρτεμης για να ξελογιάσει την αθώα νύμφη. Γιατί όμως ο παντοδύναμος βασιλιάς των θεών άλλαζε συνεχώς μορφή όταν επρόκειτο να απιστήσει; Η απάντηση είναι ίσως προφανής: Για να καλύψει τις απιστίες του από την Ήρα, ίσως και από τύψεις που δεν είναι πιστός στη νόμιμη σύζυγό του.  Από την άλλη πλευρά, ο R. Graves στις μεταμορφώσεις αυτές βλέπει κατακτήσεις περιοχών ή θρησκευτικών κέντρων, βλέπει δηλαδή την αντιπαλότητα δυο διαφορετικών κοινωνικών συστημάτων, της νεόφερτης πατριαρχίας των Ελλήνων ενάντια στην κατεστημένη μητριαρχία των Πελασγών. Πιστεύει για παράδειγμα πως ο αναγκαστικός γάμος της Ήρας με τον Δία απομνημονεύει κατακτήσεις στην Κρήτη και την μυκηναϊκή Ελλάδα και την κατάργηση της πρωτοκαθεδρίας της θεάς και στους δυο τόπους.  

     Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες στο μυαλό τους είχαν «πλάσει» τους θεούς κατά τα δικά τους πρότυπα.Με ανθρώπινη εξωτερική εμφάνιση και ανθρώπινα συναισθήματα.  Μπορεί εξωτερικά να φέρουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά σε δυσθεώρητες αναλογίες βεβαίως αλλά το σώμα των θεών καταλύει τους φυσικούς νόμους: είναι υπεριστορικό, αθάνατο –κατά κάποιο τρόπο. Το θεϊκό σώμα μπορεί να είναι ταυτόχρονα σε δύο ή περισσότερα μέρη, μετακινείται στο χρόνο και το χώρο και φυσικά μεταμορφώνεται. Και η μεταμόρφωση αποτελεί σημάδι θεϊκότητας. Έτσι λοιπόν ως αντιφατικό και πολύπλευρο ον, ο Δίας αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση για έναν τέλειο άνθρωπο – έναν άνθρωπο ελεύθερο από τις στερήσεις και τις απαγορεύσεις της ζωής, ο οποίος μπορούσε να διασκεδάσει με οτιδήποτε, μπορούσε να τραυματιστεί χωρίς να νιώσει πόνο ή να πεθάνει, μπορούσε να ερωτευτεί χωρίς να υποβάλλεται σε όρια παρόμοια με των ανθρώπων, μπορούσε να νιώσει θυμό ή ζήλια χωρίς να καταπιέζει τα συναισθήματά του και τέλος, μπορούσε να γλεντήσει και να μεθύσει απεριόριστα. Οι Αρχαίοι Έλληνες έδιναν στο Δία όλες τις ιδιότητες που θα ήθελαν οι ίδιοι να κατέχουν αλλά τις οποίες η ανθρώπινη φύση δεν τους επέτρεπε να αποκτήσουν.Αυτές  οι ανθρώπινες ιδιότητες του βασιλιά των θεών, ωστόσο, δεν μειώνουν την θεϊκή του υπόσταση. Στην πραγματικότητα, τα χαρακτηριστικά τα οποία οι άνθρωποι απέδιδαν στους θεούς λειτουργούσαν ως παραδείγματα για την ανθρώπινη συμπεριφορά και αποτελούσαν τους στόχους, τους οποίους έθεταν οι θνητοί για τον εαυτό τους. Πολλές φορές περιγράφονται ως πηγές ενέργειας και έμπνευσης από τις οποίες μπορούσαν να δημιουργηθούν ή ίσως να κατανοηθούν καλύτερα οι υπερφυσικές δυνάμεις.

Επιμέλεια

Κωνσταντίνα Δημητρίου

Φιλόλογος